चालू घडामोडी (Current Affairs) 28 December 2024

पोस्ट ऑफिस नियम 2024 आणि पोस्ट ऑफिस नियमावली 2024

भारतीय टपाल व्यवस्थेमध्ये सुधारणा करण्याच्या उद्देशाने टपाल विभागाने (DoP) पोस्ट ऑफिस अधिनियम, 2023 लागू केला आहे. हा अधिनियम 18 जून 2024 पासून प्रभावी होईल, ज्यामुळे सेवा आधुनिकीकरण आणि नागरिकांसाठी टपाल सेवांची उपलब्धता वाढवली जाईल. यासोबतच, सुधारित पोस्ट ऑफिस नियम 2024 आणि पोस्ट ऑफिस नियमावली 2024 हे 16 डिसेंबर 2024 पासून लागू होतील.

नवीन कायद्याचे उद्दिष्टे
या अधिनियमाचा उद्देश टपाल प्रक्रियांना सुलभ करणे आणि प्रभावी प्रशासनाला प्रोत्साहन देणे हा आहे. “डाक सेवा जन सेवा” या तत्त्वावर आधारित, हा कायदा नागरिक-केंद्रित सेवांवर भर देतो. “आत्मनिर्भर भारत” या दृष्टिकोनाला अनुसरून, हा कायदा स्वयंनिर्भरता आणि किमान शासकीय हस्तक्षेप यांना प्रोत्साहन देतो.

पंजाबमध्ये 100% नळाद्वारे पाणीपुरवठा

पंजाब राज्याने ग्रामीण भागातील सर्व घरांना 100% नळाद्वारे पाणीपुरवठा देण्याचा महत्त्वाचा टप्पा गाठला आहे. हा उपक्रम केंद्र सरकारच्या ‘हर घर जल’ योजनेच्या अंतर्गत राबविण्यात आला आहे. राज्य सरकार पाणीपुरवठ्याच्या गुणवत्तेत सुधारणा करण्यासाठी आणि टंचाई दूर करण्यासाठी अनेक प्रकल्प हाती घेत आहे.

कालव्याच्या पाणी प्रकल्पांबद्दल माहिती
सध्या पंजाबमध्ये 15 मोठे कालव्याचे पाणी प्रकल्प राबवले जात आहेत. या प्रकल्पांचा अंदाजे खर्च ₹2,174 कोटी आहे. हे प्रकल्प सुमारे 1,706 गावांना लाभ देतील आणि जवळपास 25 लाख लोकांपर्यंत पाणी पोहोचवतील. ग्रामीण भागात पाणीपुरवठा सुधारण्यासाठी हा मोठा महत्त्वाचा उपक्रम ठरणार आहे.

UN महासचिवांकडून ब्रिगेडियर जनरल अमिताभ झा यांना मानवंदना

UN महासचिव अँटोनियो गुटेरेस यांनी नुकतेच भारताचे ब्रिगेडियर जनरल अमिताभ झा यांना सन्मानित केले. ते गोलन हाइट्समधील UN Disengagement Observer Force (UNDOF) मध्ये सेवा देत होते. UN शांतता मोहिमांमधील त्यांच्या नेतृत्वासाठी आणि वचनबद्धतेसाठी गुटेरेस यांनी त्यांचे कौतुक केले.

ब्रिगेडियर झा यांची शांतता मोहिमांमधील भूमिका
ब्रिगेडियर झा हे एप्रिल 2023 पासून UNDOF चे उपकमांडर होते. त्यांनी सिरियामध्ये असद सरकारच्या पतनानंतरच्या महत्त्वाच्या काळात फोर्स कमांडर म्हणून काम पाहिले. अस्थिर परिस्थितीत शांतता आणि स्थैर्य टिकवण्यासाठी त्यांच्या नेतृत्वाचा महत्त्वाचा वाटा होता.

ऑस्ट्रेलिया: सोशल मीडिया किमान वय विधेयक, 2024

ऑस्ट्रेलियाच्या प्रतिनिधी सभेने नुकतेच “Online Safety Amendment (Social Media Minimum Age) Bill, 2024” मंजूर केले आहे. हे विधेयक 16 वर्षांखालील मुलांना सोशल मीडिया वापरण्यापासून संरक्षण देण्याचा उद्देश ठेवते. संसदेत मंजुरी आणि रॉयल असेंट मिळाल्यास, हे विधेयक ऑनलाइन सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी कायदेशीर चौकट तयार करेल.

सध्याची स्थिती
सध्या ऑस्ट्रेलियामध्ये सोशल मीडिया वापरासाठी कोणतेही किमान कायदेशीर वय नाही. मात्र, बहुतांश प्लॅटफॉर्म्स 13 वर्षांखालील मुलांचे खाते उघडण्यास मनाई करतात, ही पद्धत प्रामुख्याने यूएस मार्गदर्शक तत्वांवर आधारित आहे. नवीन विधेयक मुलांसाठी सोशल मीडिया संबंधित धोके कमी करण्याच्या दिशेने मोठे पाऊल आहे.

प्रधानमंत्री आयुष्मान भारत आरोग्य पायाभूत सुविधा मिशन (PM-ABHIM)

दिल्ली उच्च न्यायालयाने आम आदमी पक्ष (AAP) सरकारला आदेश दिला आहे की त्यांनी आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालयासोबत (Ministry of Health and Family Welfare) 5 जानेवारी 2025 पर्यंत सामंजस्य करार (MoU) करावा. हा आदेश विधानसभा निवडणुकीच्या आचारसंहितेच्या अंमलबजावणी दरम्यान दिला आहे.

PM-ABHIM चा आढावा
प्रधानमंत्री आयुष्मान भारत आरोग्य पायाभूत सुविधा मिशन (PM-ABHIM) हे केंद्र सरकारचे महत्त्वाचे उपक्रम आहे. याचा उद्देश भारतातील सार्वजनिक आरोग्य पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करणे आहे. या उपक्रमाद्वारे भविष्यातील महामारी आणि आरोग्य संकटांसाठी तयारी करण्यावरही भर दिला जात आहे.

2024 मध्ये बँक फसवणुकीच्या प्रकरणांमध्ये वाढ

2024 आर्थिक वर्षात बँकांनी एकूण 36,066 फसवणुकीच्या प्रकरणांची नोंद केली, जी 2023 मध्ये नोंदवलेल्या 13,537 प्रकरणांच्या दुप्पट आहे. मात्र, प्रकरणांमध्ये वाढ होऊनही आर्थिक नुकसान कमी झाले आहे. 2024 मध्ये फसवणुकीची एकूण रक्कम ₹13,175 कोटी होती, जी दशकातील सर्वात कमी आहे.

फसवणुकीचे प्रकार
भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) नोंदवले आहे की, इंटरनेट आणि कार्डशी संबंधित फसवणुकीच्या प्रकरणांचा एकूण फसवणुकीच्या रकमेपैकी 44.7% वाटा आहे, तर प्रकरणांच्या संख्येत 85.3% वाटा आहे. हे डिजिटल फसवणुकीकडे वाढणारा चिंताजनक कल दर्शवते, ज्याचा प्रामुख्याने ऑनलाइन व्यवहार आणि कार्ड वापरावर परिणाम होत आहे.

इस्रोच्या LVM3 रॉकेटने बहुपर्यायी कक्षा क्षमता साधली

भारतीय अवकाश संशोधन संस्था (ISRO) ने अलीकडेच LVM3 रॉकेटच्या मदतीने एक मोठा मैलाचा दगड गाठला आहे. हे रॉकेट एकाच मोहिमेत अनेक उपग्रह वेगवेगळ्या कक्षांमध्ये सोडण्यास सक्षम आहे. या क्षमतेसाठी CE-20 क्रायोजेनिक इंजिनसाठी विकसित केलेल्या “मल्टी-एलिमेंट इग्निटर” तंत्रज्ञानाची महत्त्वाची भूमिका होती.

मल्टी-एलिमेंट इग्निटरचे महत्त्व
इस्रोने विकसित केलेल्या या नवीन इग्निटरमुळे CE-20 इंजिनला अवकाशात पुन्हा सुरू करता येते. या नाविन्यपूर्ण तंत्रज्ञानामुळे रॉकेटची लवचिकता वाढली आहे, ज्यामुळे अनेक उपग्रहांना वेगवेगळ्या कक्षांमध्ये सोडणे शक्य होते, त्यामुळे अतिरिक्त प्रक्षेपणांची गरज उरलेली नाही.

2023-24 मध्ये भारताची कोळसा उत्पादनात ऐतिहासिक कामगिरी

2023-24 आर्थिक वर्षात भारताचे कोळसा उत्पादन अभूतपूर्व स्तरावर पोहोचले, एकूण 997.826 दशलक्ष टन उत्पादन झाले. 2022-23 च्या 893.191 दशलक्ष टनांच्या तुलनेत उत्पादनामध्ये 11.71% ची लक्षणीय वाढ झाली. डिसेंबर 2023 च्या मध्यापर्यंतच सुमारे 963.11 दशलक्ष टन कोळशाचा पुरवठा झाला होता, ज्यामुळे देशांतर्गत मागणी आणि पुरवठा साखळीची कार्यक्षमता दिसून येते.

उत्पादनवाढीचे मुख्य घटक
कोळसा उत्पादनातील वाढ अनेक महत्त्वाच्या घटकांमुळे झाली आहे. केंद्र सरकारच्या ‘आत्मनिर्भर भारत’ उपक्रमामुळे कोळसा उत्पादनात स्वयंपूर्णतेला चालना मिळाली आहे. यामुळे खाणकाम तंत्रज्ञान आणि पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवणुकीला प्रोत्साहन मिळाले. याशिवाय, वीज निर्मिती आणि स्टील उत्पादन यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये कोळशाच्या वाढत्या मागणीमुळे उत्पादन पातळी आणखी वाढली आहे.

सुझुकी मोटरचे माजी अध्यक्ष ओसामु सुझुकी यांचे निधन

सुझुकी मोटर कॉर्पोरेशनचे माजी अध्यक्ष आणि सीईओ ओसामु सुझुकी यांचे 94 व्या वर्षी मालिग्नंट लिम्फोमा या आजारामुळे निधन झाले. त्यांच्या नेतृत्वाने सुझुकीला जागतिक ऑटोमोटिव्ह क्षेत्रात एक प्रमुख स्थान मिळवून दिले.

प्रारंभिक जीवन आणि कारकीर्द
ओसामु सुझुकी यांचा जन्म 30 जानेवारी 1930 रोजी गिफू प्रीफेक्चर, जपान येथे झाला. त्यांनी 1953 मध्ये चुयो विद्यापीठातून पदवी प्राप्त केली आणि स्थानिक बँकेत कर्ज अधिकारी म्हणून कामाला सुरुवात केली. सुझुकी मोटरचे संस्थापक यांची नात शोकू सुझुकी यांच्याशी विवाह करून त्यांनी त्यांच्या कुटुंबाचे आडनाव स्वीकारले. 1958 मध्ये सुझुकी मोटरमध्ये सामील झाले आणि 1978 मध्ये अध्यक्ष बनले.

SLINEX 24 नौदल सरावाचे ठळक मुद्दे

SLINEX 24 नौदल सराव 17 ते 20 डिसेंबर 2024 दरम्यान विशाखापट्टणम येथे आयोजित करण्यात आला. भारतीय आणि श्रीलंकन नौदलाचा सहभाग असलेला हा सराव हिंद महासागर क्षेत्रातील सहकार्य आणि सागरी सुरक्षेत सुधारणा करण्यावर केंद्रित होता. हा वार्षिक सराव नियम आधारित सागरी वातावरणाला चालना देतो.

SLINEX 24 चे उद्दिष्टे
SLINEX 24 चा मुख्य उद्देश दोन्ही नौदलांच्या ऑपरेशनल क्षमतांमध्ये वाढ करणे हा आहे. संयुक्त मोहिमांदरम्यान परस्पर सामंजस्य सुधारणे, तसेच प्रादेशिक सुरक्षा आणि स्थैर्य मजबूत करणे हा या सरावाचा महत्त्वाचा हेतू आहे. SLINEX 24 दोन प्रमुख टप्प्यांमध्ये विभागला गेला – हार्बर फेज (17-18 डिसेंबर), ज्यामध्ये व्यावसायिक चर्चा आणि सामाजिक परस्परसंवादांवर भर देण्यात आला, आणि सी फेज (19-20 डिसेंबर), ज्यामध्ये विविध रणनीतिक सरावांचा समावेश होता.

INS सर्वेक्षकने मॉरिशस येथे सर्वेक्षण केले

INS सर्वेक्षक हे पोर्ट लुईस, मॉरिशस येथे पोहोचले, ज्याने भारत आणि मॉरिशस यांच्यातील जलसर्वेक्षण क्षेत्रातील सहकार्याला बळकटी दिली. या जहाजाचे आगमन भारतीय आणि मॉरिशियन अधिकाऱ्यांकडून उष्म स्वागताने साजरे करण्यात आले.

संयुक्त जलसर्वेक्षणाचा उद्देश
या सर्वेक्षणाचा प्राथमिक उद्देश मॉरिशसच्या सागरी पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करणे हा आहे. या सहकार्यामुळे संसाधन व्यवस्थापन आणि किनारपट्टी विकास नियोजनावर भर दिला जाईल. सुधारित जलसर्वेक्षण डेटा समुद्री वाहतूक आणि सुरक्षेसाठी उपयुक्त ठरेल.

सूर्य किरण 2024 सराव

334 भारतीय लष्करी कर्मचारी नेपाळमध्ये आयोजित 18 व्या बटालियन स्तर संयुक्त लष्करी सरावासाठी (SURYA KIRAN) रवाना झाले आहेत. हा सराव 31 डिसेंबर 2024 ते 13 जानेवारी 2025 दरम्यान सल्जांडी, नेपाळ येथे होणार आहे. हा सराव दरवर्षी भारत आणि नेपाळमध्ये पर्यायाने आयोजित केला जातो.

नेतृत्व आणि सहभाग
भारतीय लष्कराचे नेतृत्व 11 व्या गोरखा रायफल्स बटालियन करीत आहे, तर नेपाळ लष्कराचे प्रतिनिधित्व सृजुंग बटालियन करीत आहे. हा उपक्रम दोन्ही देशांमधील लष्करी भागीदारी आणि ऑपरेशनल क्षमतांचे प्रदर्शन करतो.

चीनचे पहिले Type 076 अम्फिबियस असॉल्ट शिप

चीनने आपले पहिले Type 076 अम्फिबियस असॉल्ट शिप सिचुआन जगासमोर सादर केले आहे. हे जहाज शांघायच्या हुडोंग-झोंगुआ शिपयार्डमध्ये लाँच करण्यात आले. या घडामोडीमुळे चीनच्या नौदल क्षमतेत लक्षणीय वाढ झाली आहे.

सिचुआनची प्रमुख वैशिष्ट्ये
सिचुआन हे जहाज 40,000 टनांपेक्षा अधिक वजनाचे असून त्याचा ड्युअल-आयलंड डिझाइन आणि पूर्ण लांबीचा फ्लाइट डेक आहे. हे जहाज प्रगत इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक कॅटापल्ट आणि अरेस्टिंग सिस्टम सुसज्ज आहे. या तंत्रज्ञानामुळे निश्चित-विंग विमान, हेलिकॉप्टर आणि उभयचर वाहने लाँच आणि पुनर्प्राप्त करणे शक्य होते.